In de tweede aflevering van de serie “Van Kloeten naar Kavels” horen we het verhaal van economische groei bij de bloemkoolteler Slagter uit Andijk. Opa Slagter verkocht voor de ruilverkaveling in een goede week bijna 1.000 bloemkolen op de vaarveiling in Grootebroek, zijn kleinzoons verwerken nu bijna 400.000 bloemkolen. De impact die het rationaliseren en verkavelen van het West-Friese landschap op de economie heeft gehad is dan ook reusachtig te noemen.
De herinrichting van het land was gericht op schaalvergroting en mechanisatie van de landbouw, om de voedselproductie van Nederland te verbeteren. Wat als een strategische zet begon om voedselzekerheid te waarborgen, blijkt al snel onbegrensde groeimogelijkheden te bieden.
Nederland groeit uit tot de op één na grootste voedselexporteur ter wereld, na de Verenigde Staten. Het idee dat Nederland niet zonder zijn boeren kan, is diepgeworteld in de Nederlandse mentaliteit. Een erfenis van oud-minister Landbouw Sicco Mansholt en zijn ambitie om na de hongerwinter nooit meer honger te kennen in Nederland.
Tekst gaat verder onder de foto.
Productie voorop
De mentaliteit van de jaren vijftig lijkt onveranderd. Er wordt nog steeds alles aan gedaan om zoveel mogelijk te produceren. Deze drang heeft ook zijn weerslag op de vormgeving van het landschap, dat volledig is ingericht om aan de doelstelling te voldoen.
Mansholt’s visie omvatte niet alleen de modernisering van de landbouw, maar ook de verbetering van levensomstandigheden van de agrarische gemeenschap. Boeren hadden ook wel eens recht op een vakantie en meer vrije tijd. Zijn doel was een duurzame landbouweconomie te creëren voor Nederland en Europa. Door minimumprijzen voor landbouwproducten te waarborgen, zorgt zijn beleid voor zowel voedselstabiliteit als economische zekerheid voor de boeren.
Specialisatie en ongekende groei
Het resultaat van de ruilverkaveling is een significante verhoging van productiviteit en efficiëntie. Door schaalvergroting en verbeterde bereikbaarheid konden moderne landbouwtechnieken en -machines worden ingezet. Dit leidt tot specialisatie in gewassen die aansluiten bij de marktvraag, zoals bloembollen, groenten en fruit. De firma Slagter, bijvoorbeeld, specialiseert zich in de teelt van bloemkolen. Ook op het gebied van zaadveredeling, met name in de Seed Valley, vindt groei plaats.
Bekijk hier het verhaal van de firma Slagter (tekst gaat verder onder de video):
De verbeterde infrastructuur, waarbij de vaarpolder wordt omgevormd tot een rijpolder, maakt het mogelijk voor boeren om hun producten sneller en efficiënter naar grotere markten te transporteren. De kleine vaarveilingen verdwijnen, en de handel verschuift van lokaal naar een nationaal en internationaal niveau.
Tekst gaat verder onder de foto.
Verlies historisch landschap
Het economische succes van deze transformatie is onmiskenbaar. De regio ondergaat een sterke groei als gevolg van modernisering, schaalvergroting en ruilverkaveling. Tegelijkertijd gaat dit gepaard met een drastische afname van het aantal boeren en tuinders. Waar vroeger kleine familiebedrijven het gezicht van de regio waren, zijn deze nu grotendeels verdwenen. De overgebleven familiebedrijven zijn vaak grootschalige operaties, en kleinschalige familielandbouw is bijna volledig verdwenen.
Deze economische winst staat echter in contrast met de sociale en culturele gevolgen. Het verlies van traditionele landschapselementen en cultureel erfgoed is aanzienlijk. Zoals Louis van der Wegen van het IVN West-Friesland het verwoordt in een latere aflevering van de serie “Van Kloeten naar Kavels”: “Zonder de ruilverkaveling zouden we nu wonen in het meest interessante historische natuurgebied van Nederland, maar ook in het armste.”
Documentaire bij streekomroep
Komende zondag komt de derde aflevering van “Van Kloeten naar Kavels” online. In deze aflevering horen we het verhaal van tuinder Jan Ruijter uit Venhuizen. Hij was fel tegenstander van de ruilverkaveling en ging tot het laatste moment in protest.
De serie “Van Kloeten naar Kavels” is gemaakt met ondersteuning van het Fonds Bijzondere Journalistieke Projecten.