Mevrouw Grosthuizen en ik bezochten de afgelopen twee weken kort Polen en de Baltische landen. We ervoeren dat als zeer boeiend, leerzaam en ook gewoon heel prettig. In het volledige besef dat je snel ziet wat je wilt zien en hoort wat je wilt horen hebben wij deze landen bezocht om te ervaren hoe het daar is. Dat kan natuurlijk onmogelijk in de korte tijd dat wij daar vertoefden en daarom raad ik ieder die ons relaas aanhoort of leest aan, om voortdurend de vraag in het achterhoofd te houden: Oja? Is dat zo?
Wij kregen in alle vier landen gidsen mee om het leven en de bezienswaardigheden te duiden. In Warschau, Gdansk, Vilnius, Riga en Talinn zagen en hoorden wij stukjes oude en nieuwe zaken. Alle gidsen verhaalden ook over de tijd dat in die landen de dienst werd uitgemaakt door de sovjets. Zonder enige uitzondering werd die tijd beschreven als zware aanslagen op vrijheid van denken en spreken. Zonder enige uitzondering kregen wij stedelijke landschappen te zien die nog de sporen van die tijd lieten zien, naast de bouwresultaten die meer passen in deze tijd en bij – laten we dat niet vergeten – de economische hulp die vanuit de Europese Unie wordt verstrekt.
Dat er vanuit de Europese geldkist veel geld naar deze landen is gestuurd om er mooie dingen mee te doen is evident en ik durf te bekennen dat ik daar niet om treur. Bij mij blijft het in korte tijd vast en zeker iets vertekend beeld bij dat in Estland, Letland en Litouwen iets voortvarender is omgegaan met deze gelden dan in Polen zichtbaar was. Nu is Polen veel en veel groter dan deze Baltische landen bij elkaar en heeft er enige tijd een erg conservatieve regering de touwtjes in handen gehad. (Merk je nu ook direct op dat ik twee totaal verschillende zaken in één zin bij elkaar zet, zodat de indruk kan ontstaan dat de vorige regeringsperioden in Polen veel minder op had met de EU dan de drie andere landen?)
Het komt waarschijnlijk ook door de sfeer die mevrouw Grosthuizen en ik meenden te proeven in de Baltische landen, die bij ons veel Westeuropalievender overkwam. Natuurlijk moet ik nu eerst proberen te achterhalen waaraan in de bezochte landen meer gehecht wordt. Is dat aan de terugkeer van de democratie of aan deelname aan een kapitalistische wereld? Wij meenden beter geïnformeerd over de voormalige Oostbloklanden te zijn teruggekomen, maar er blijft een goede reden om onszelf vragen te blijven stellen over wat wij daar aantroffen.
Het bezoek aan Warschau was voor mevrouw Grosthuizen en ik bijzonder. In 1975 namen wij beiden deel aan een groepsreis naar Moskou en diverse landen tussen die stad en ons land. In Warschau hebben wij toen rondgewandeld door de historische binnenstad en dit jaar deden wij hetzelfde en beiden met de vraag of we konden zien wat er veranderd was. De man met het draaiorgeltje op het plein is vervangen door een jongeman met gitaar en de winkels en horecazaken rond het plein zagen er zeker moderner uit, maar ik denk dat dit voor elk historisch plein in Nederlandse steden ook het geval is. Waar we wel een verschil in meenden te zien is de houding van jeugd en volwassenen die daar vertoefden.
De al enige jaren in Polen woonachtige, maar uit Abbenes afkomstige gids, die ons een deel van de stad liet zien, overtuigde ons van de opluchting van een groot deel van de Poolse bevolking dat zij niet meer te maken hebben met de Russische knoet, maar dat een deel van de beroepsbevolking het in die tijd economisch toch iets beter had. Hij maakte ons ook deelachtig van de vreugde dat nu Tusk de regering leidt, maar in zijn ogen is deze hersteller van democratische waarden nog rechtser dan men in ons land vaak meent.
Ook tijdens onze reis pikten we fragmenten nieuws uit de rest van de wereld op en ik kon me ook tijdens de reis door landen, waar de term democratie weer een andere uitleg heeft gekregen, enorme zorgen maken over de afbraak van democratie die we elders in de westerse wereld aantreffen. Moeten we echt weer een tijd de knoet van dictatuur beleven om te ontdekken wat wij nu dreigen te verliezen het alles waard is om te verdedigen? Voor mevrouw Grosthuizen en ik was deze reis voor dit onderwerp uiterst leerzaam.
Disclaimer: De inhoud van de column is uitsluitend voor rekening van de auteur. Streekomroep West-Friesland is niet ge- of verbonden aan een politieke partij of welke politieke richting dan ook, maar geheel autonoom en onafhankelijk.